“Πράξη πειρατείας”, “επίθεση σε ελληνικό πλοίο που ισοδυναμεί με εισβολή σε ελληνικό έδαφος” γιατί “το πλοίο είναι πλωτό τμήμα του εδάφους μιας χώρας” και “βρισκόμαστε σε αμυντικό πόλεμο με το Ισραήλ” είναι μερικά μόνο από τα περισσότερο ή λιγότερο τραβηγμένα πράγματα που ακούμε τις τελευταίες μέρες. Τι από τα παραπάνω ισχύει; Τίποτα. Κάτι που δεν κάνει βέβαια την επίθεση του Ισραήλ λιγότερο παράνομη, λιγότερο άνανδρη ή λιγότερο δολοφονική.
Η αλήθεια βρίσκεται κάπου εκεί έξω και δεν θα ήταν κακή ιδέα να την αναζητήσουμε. Ας εξετάσουμε πρώτα την πράξη πειρατείας. Ως μεταφορική έκφραση που δηλώνει ότι το Ισραήλ λυμαίνεται την Μεσόγειο και απειλεί ξένα πλοία, μπορεί πολύ καλά να χρησιμοποιείται. Το πρόβλημα αρχίζει εκεί όπου προστίθεται δίπλα η φράση “σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο”.
Σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο λοιπόν, πειρατεία είναι “κάθε παράνομη πράξη βίας, καταλήψεως ή κάθε καταστροφή που γίνεται για ιδιοτελείς σκοπούς από το πλήρωμα ή τους επιβάτες ιδιωτικού πλοίου ή αεροσκάφους”(1). Είναι προφανές ότι δεν πρόκειται για αυτή την περίπτωση. Ας πάμε σε κάτι πιο περίπλοκο τώρα.
Όχι, το πλοίο δεν είναι έδαφος της χώρας. Δεν υπάρχει πλωτό έδαφος. Και εν πάση περιπτώσει δεν ανήκει στην επικράτεια μιας χώρας, ένα πλοίο υπό την σημαία της.
Γιατί όμως είναι τόσο διαδεδομένη η άποψη αυτή; Γιατί πολύ απλά όντως υπήρξε, είναι όμως πλέον παρωχημένη. Υπάρχει και καταγεγραμμένη υπόθεση(2) του Διαρκούς Δικαστηρίου Διεθνούς Δικαιοσύνης στον Μεσοπόλεμο, σύμφωνα με την οποία “η αρχή της ελευθερίας των θαλασσών έχει ως συνέπεια ότι το πλοίο στις ανοιχτές θάλασσες αφομοιώνεται με το έδαφος του Κράτους της σημαίας του”.
Οι σύγχρονες αντιλήψεις απομακρύνονται από την ιδέα αυτή, τουλάχιστον όσον αφορά στα εμπορικά πλοία. Η παραπάνω θεωρία δεν μπορούσε να εξηγήσει τις αρμοδιότητες του παράκτιου κράτους στην αιγιαλίτιδα ζώνη και στα εσωτερικά ύδατα, σε σχέση με ξένα εμπορικά πλοία αν αυτά θεωρούντο έδαφος τρίτης χώρας.
Παρόλα αυτά, το πλοίο στην ανοιχτή θάλασσα υπάγεται στην αποκλειστική αρμοδιότητα του κράτους της σημαίας. Ακόμη και αν ένα πλοίο παραβιάζει το διεθνές δίκαιο, μπορεί η δράση του να κατασταλεί μόνο από πολεμικά πλοία του κράτους της σημαίας. Τα πολεμικά πλοία είναι αναρμόδια να πραγματοποιούν οποιαδήποτε επέμβαση ή να παρακωλύουν τη ναυσιπλοΐα ξένων εμπορικών πλοίων σε καιρό ειρήνης. Εξαίρεση ο έλεγχος της σημαίας και περαιτέρω η επίσκεψη, εκεί όπου υπάρχει εύλογη υπόνοια ότι ασκείται πειρατεία ή δουλεμπόριο, το πλοίο φέρει σημαία ξένη προς την πραγματική του ή αρνείται να υψώσει σημαία. Δεν γνωρίζω αν ίσως η λευκή σημαία που υψώθηκε την ώρα της επίθεσης θεωρήθηκε ξένη προς την πραγματική... Ο διακριτικός αυτός έλεγχος ήταν ίσως δικαιολογημένος λοιπόν.
Μπορεί τα λόγια περί ειρήνης να ακούγονται ειρωνικά, αλλά πρέπει να φανούμε αυστηροί. Εδώ δεν έχουμε διακηρυγμένο πόλεμο από την πλευρά του Ισραήλ. Το Ισραήλ και η Παλαιστίνη δεν βρίσκονται σε πόλεμο αυτή την στιγμή.
Αυτό από μόνο του θα καθιστούσε περιττό το να ασχοληθούμε με τις εξαιρέσεις που προβλέπονται στον παραπάνω κανόνα σε καιρό πολέμου, αν δεν είχε κάνει ο εκπρόσωπος της Ισραηλινής κυβέρνησης μια πολύ ενδιαφέρουσα δήλωση.
Ο κύριος Μαρκ Ρέγκεβ υποστήριξε λοιπόν την ορθότητα της επεμβάσεως αναφερόμενος στο άρθρο 67α της συνθήκης του San Remo, σύμφωνα με το οποίο μπορεί ένα κράτος να επέμβει σε ουδέτερα πλοία, ακόμα και σε ανοιχτή θάλασσα, αν αυτά έχουν διακηρύξει ή έχει σοβαρούς λόγους να πιστεύει πως προτίθενται να σπάσουν τον αποκλεισμό που αυτό έχει επιβάλει. Το πλήρες όνομα της συνθήκης αυτής, που υπό άλλες περιστάσεις δεν θα είχε και τόση σημασία, είναι “συνθήκη του San Remo για τις ένοπλες συρράξεις στην θάλασσα” Θα πρέπει να θεωρήσουμε λοιπόν πως με αυτό ο κύριος Ρέγκεβ υποδηλώνει πως το Ισραήλ βρίσκεται σε πόλεμο;
Ας σοβαρευτούμε λίγο και ας μείνουμε εμείς τουλάχιστον συνεπείς στο δίκαιο. Για να ισχύσουν οι εξαιρέσεις στον παραπάνω κανόνα χρειάζεται να υπάρχει αναγγελία της ένοπλης συρράξεως προς τους τρίτους. Μαγκιές και υπονοούμενα δεν θεωρούνται αναγγελία.
Παρόλα αυτά, για να μην αγνοήσουμε έτσι απλά ολόκληρο κυβερνητικό εκπρόσωπο, ας ασχοληθούμε λίγο με το κείμενο της συνθήκης(3). Με μια απλή ανάγνωση οδηγείται κανείς εύκολα σε μια απλή απάντηση. Λίγες γραμμές πιο κάτω από το άρθρο που ο κύριος Ρέγκεβ τσιτάρει, και συγκεκριμένα στο άρθρο 68 διαβάζουμε πως κάθε επίθεση υπόκειται στους βασικούς κανόνες των παραγράφων 38-46. Τι βρίσκουμε εκεί; Ότι οι επιθέσεις πρέπει να περιορίζονται σε στρατιωτικούς στόχους και αυτοί είναι μόνο αντικείμενα, τα οποία από τη φύση τους, την τοποθεσία, τον σκοπό ή την χρήση, θα συμβάλουν αποτελεσματικά στη στρατιωτική δράση (άρθρο 40) Το ανθρωπιστικό υλικό σίγουρα δεν υπάγεται σε αυτή την κατηγορία. Εδώ ας ανοίξουμε μια μικρή παρένθεση για να πούμε πως στο άρθρο 69 διαβάζουμε πως “το γεγονός και μόνον ότι ένα ουδέτερο εμπορικό πλοίο είναι οπλισμένο δεν παρέχει έδαφος για την επίθεση σε αυτό.” Ας το κρατήσουμε στο νου μας γιατί το οπλοστάσιο επιχειρημάτων μόλις άρχισε να ανοίγει.
Λοιπόν ναι κύριε Ρέγκεβ. Θα ήταν άτοπο, όπως είπατε σε μια συνέντευξή(4) σας , να μιλάμε για ανοιχτή θάλασσα, θα είχατε δικαιοδοσία να επιτεθείτε αφού διακηρυγμένα προτίθεντο τα πλοία να σπάσουν τον αποκλεισμό που έχετε επιβάλλει. (Ας μην ασχοληθούμε εδώ με το σκέλος των παρανομιών που αφορούν στα παλαιστινιακά εδάφη και ύδατα, θα χρειαζόμασταν περισσότερες σελίδες απ’ όσες μπορούμε στην παρούσα φάση να διαθέσουμε. Επιφυλασσόμεθα).
Θα είχατε δίκαιο για τα παραπάνω ΑΝ ήσασταν σε πόλεμο και ΑΝ τα πλοία αυτά αποτελούσαν στρατιωτικό στόχο.
Είναι λυπηρό να σκεπάζει κανείς τους νεκρούς με επιχειρήματα που τα παίρνει ο άνεμος.
Ας προσπαθήσουμε από την πλευρά μας να είμαστε συνεπείς. Και η ελληνική κυβέρνηση ας επικοινωνήσει για ορισμένα μαθήματα δικαίου με (ω ποία ειρωνεία!) τον κύριο Ερντογάν.
Γιατί το να προβάλεις δυναμισμό χωρίς γνώση δικαίου είναι επικίνδυνο. Το να προβάλεις δίκαιο χωρίς δυναμισμό περιττό. Το να μην προβάλεις τίποτα από τα δυο είναι δειλία.
1. Εμμ. Ρούκουνας, Διεθνές Δίκαιο τεύχος δεύτερο : Το κράτος και το έδαφος – Το δίκαιο της θάλασσας, δεύτερη έκδοση, εκδ. Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα, 2005, σ. 16
2. Υπόθεση Lotus
3. Το πλήρες κείμενο της συνθήκης στα αγγλικά μπορεί να βρεθεί στην ιστοσελίδα της διεθνούς επιτροπής του ερυθρού σταυρού http://www.icrc.org/IHL.nsf/52d68d14de6160e0c12563da005fdb1b/7694fe2016f347e1c125641f002d49ce!OpenDocument
4. Συγκεκριμένα στην ρεπόρτερ Leigh Sales για το αυστραλιανό δίκτυο ABC, στις 31.05.2010
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου